Het landschap van Westerwolde

Konden we nog maar een kijkje nemen in het Westerwolde van de 16e eeuw. Hoe zag dat landschap eruit en hoe leefden de mensen in die tijd? Gelukkig hebben de mensen door de eeuwen heen het landschap van weleer vaak minutieus vastgelegd op kaarten. Kerken, huizen, molens, dijken, wegen, essen en weilanden, houtwallen, rivieren, bosjes, heide, veen en nog veel meer werden op kaart gezet. Die kaarten geven een gedetailleerd beeld van hoe dat landschap er in het verleden uitzag en hoe het door de eeuwen heen veranderende. De kaarten laten ons zien waar de mensen woonden, hoe ze zich verplaatsten door het landschap en hoe zij het landschap vormgaven, maar ook de effecten van stormvloeden, dijkdoorbraken en het wegslaan en weer aanwinnen van land. De kaarten laten ons ook zien hoe de rivieren werden gekanaliseerd, de woeste gronden werden ontgonnen en het landschap volledig op de schop ging door ruilverkaveling. 

​

Voor een zeer uitgebreide beschrijving van het landschap van Westerwolde en de landschapsgeschiedenis van Westerwolde verwijs ik naar de Landschapsbiografie van Westerwolde. De Landschapsbiografie van Westerwolde beschrijft het gebied tussen Bad Nieuweschans en Ter Apel. Het gebied is gelegen in de gemeenten Westerwolde, Stadskanaal en Oldambt en omvat vijf landschapstypen: esdorpen- en esgehuchtenlandschap, heideontginningslandschap, veenkoloniaal landschap, veenontginningslandschap en zeekleilandschap. De landschapsbiografie is een rijk geïllustreerd publieksboek over de ontstaansgeschiedenis van het landschap, bedoeld om het landschap te begrijpen en te dienen als inspiratiebron voor bijvoorbeeld ruimtelijke ontwikkelingen.

​

In het hoofdstuk ′Atlas van kerspelen en marken′ komen de landschapsecologische en cultuurhistorische disciplines samen in een beschrijving van de veranderingen in het landschap tussen de late middeleeuwen en de huidige tijd. Samen met informatie uit de archieven wordt in de atlas een topografische reis door de tijd gemaakt vanaf de 16e eeuw tot het heden. Daar in gaat aandacht uit naar:

​

• De ontginnings- en bewoningsgeschiedenis verbeeld met oude kaarten en oude foto’s;

• De veranderingen in het landschap in de loop der eeuwen tot het landschap van vandaag;

• De sporen van het verleden die je in het huidige landschap nog kan herkennen.

​

Literatuur: Wegman, R.M.A. & M.E. Sanders, 2021. Atlas van kerspelen en marken. In: Abbes, J., J. Bakker, B. Roelevink et al., 2021. Landschapsbiografie van Westerwolde. Assen. Van Gorcum.